Năm 2025, Việt Nam chọn chủ đề Tháng hành động Quốc gia phòng, chống HIV/AIDS là “Đoàn kết là sức mạnh - Chung tay chấm dứt dịch bệnh AIDS”. Chủ đề này là sự tiếp tục cam kết đã thể hiện rõ tại Hội nghị cấp cao về HIV/AIDS lần thứ 75 của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc, cũng như của Việt Nam trong những năm qua. Chính vì vậy, thông điệp kêu gọi hành động đồng bộ của các cấp, các ngành, từ trung ương đến địa phương, các tổ chức xã hội, đối tác quốc tế, cộng đồng và từng cá nhân trong việc thực hiện thắng lợi mục tiêu chấm dứt dịch bệnh AIDS.
Từ ca nhiễm HIV đầu tiên được phát hiện tháng 12/1990, tính đến hết năm 2024, Việt Nam ghi nhận 245.762 người nhiễm HIV còn sống và 116.004 người nhiễm HIV tử vong. Những con số ấy là minh chứng cho những mất mát nặng nề.
Trãi qua hơn 3 thập kỷ chúng ta có nhiều chiến lược quan trọng đã được triển khai đồng bộ như: Mở rộng dịch vụ xét nghiệm, cung cấp điều trị ARV miễn phí, triển khai điều trị nghiện Methadone, mở rộng PrEP, đa dạng hóa các mô hình tiếp cận nhóm nguy cơ, thúc đẩy chuyển đổi số trong quản lý dịch…Trong đó, Chiến lược quốc gia trong phòng, chống HIV/AIDS bằng biện pháp “chủ động can thiệp và giảm tác hại” đã mang lại hiệu quả đáng ghi nhận. Các biện pháp dựa trên bằng chứng khoa học được triển khai như cung cấp bao cao su, bơm kim tiêm sạch, tư vấn xét nghiệm tự nguyện và điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng Methadone. Sự vào cuộc đồng bộ của các cấp, ngành và đoàn thể đã tạo hành lang pháp lý vững chắc, giúp công tác phòng, chống HIV/AIDS đạt nhiều kết quả đáng khích lệ, góp phần kiểm soát và giảm thiểu tác động của dịch.
Bước ngoặt lớn diễn ra khi thuốc kháng vi rút (ARV) được đưa vào Việt Nam từ năm 2000. ARV không phải thuốc chữa khỏi HIV, nhưng là cánh cửa hồi sinh, giúp ức chế vi rút dưới ngưỡng phát hiện, phục hồi hệ miễn dịch và mang lại hy vọng về một cuộc sống có ý nghĩa cho người bệnh. Tính đến tháng 12/2024, Việt Nam có 184.214 người đang được điều trị ARV, trong đó hơn 90% người sử dụng thuốc từ nguồn Bảo hiểm Y tế, đánh dấu bước tiến quan trọng về tính bền vững trong điều trị. Khi mới triển khai do thuốc ARV có hạn chế nên những bệnh nhân đủ điều kiện mới được uống thuốc, đến nay nguồn thuốc dồi dào, đặc biệt đã được BHYT chi trả, do đó khi bệnh nhân được phát hiện nhiễm HIV thì được điều trị ngay trong ngày. Điều trị ARV, nếu tuân thủ tốt bệnh nhân không chỉ nâng cao sức khỏe, mà còn có tác dụng phòng bệnh. Có nghĩa là khi bệnh nhân HIV được điều trị ARV xét nghiệm tải lượng virut dưới 200/ml máu thì thì sẽ không lây HIV qua đường tình dục cho người khác (thông điệp K = K - không phát hiện, không lây nhiễm.)
Có thể nói, hành trình 35 năm đã chứng minh khoa học có thể chiến thắng “án tử”, nhưng quan trọng hơn, con người cần phải chiến thắng dịch AIDS bằng những cam kết, hành động cụ thể. Thế giới đặt mục tiêu chấm dứt dịch AIDS vào năm 2030 dựa trên Tuyên bố Chính trị tại Hội nghị cấp cao của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc năm 2021, nhằm chấm dứt các bất bình đẳng và đưa cuộc chiến chống HIV/AIDS trở lại đúng hướng. Mục tiêu này bao gồm việc đảm bảo quyền con người tiếp cận dịch vụ y tế, không kỳ thị và phân biệt đối xử. Các quốc gia trong đó có Việt Nam đã cam kết đạt được các mục tiêu cụ thể như các mục tiêu 95-95-95, bao gồm: 95% người nhiễm HIV biết tình trạng của mình, 95% người nhiễm HIV được điều trị bằng thuốc ARV, và 95% người điều trị bằng thuốc ARV đạt tải lượng virus dưới ngưỡng ức chế.
Tại Nghệ An, kể từ khi phát hiện ca nhiễm đầu tiên từ năm 1996, đến nay, lũy tích người nhiễm HIV tại tỉnh là 11.148 trường hợp. Trong đó, số trường hợp chuyển sang AIDS là 6.677 người. Lũy tích tử vong là 4.716 người. Số người nhiễm HIV còn sống được quản lý 6.432 người. Số ca nhiễm HIV mới qua các năm gần đây nhất tại Nghệ An như sau: Năm 2021 phát hiện 217 người; năm 2022 phát hiện 249; năm 2023 có 228; đến năm 2024 có 185; và 9/2025 phát hiện 114 người. Toàn tỉnh có 25 cơ sở điều trị ARV, trong đó 22 cơ sở y tế nhà nước, 2 trại giam và 1 tư nhân. Tỉnh hỗ trợ kinh phí mua thẻ BHYT và đồng chi trả thuốc ARV cho bệnh nhân. Hiện nay, có 94,5% số người nhiễm biết được tình trạng của mình. Hơn 76% số người nhiễm đang được điều trị bằng thuốc ARV; trên 98,1% tỷ lệ bệnh nhân đang điều trị ARV có tải lượng virus dưới ngưỡng.
Trong những năm qua, Nghệ An đã tích cực triển khai các mô hình cung cấp dịch vụ đa dạng và linh hoạt. Ngoài các cơ sở điều trị HIV/AIDS công lập và tư nhân, Nghệ An đã có các mô hình cung cấp dịch vụ xét nhiệm lưu động và xét nghiệm tại cộng đồng, chương trình can thiệp giảm tác hại cung cấp BCS, BKT, điều trị Methadone, đặc biệt Nghệ An là một trong những tỉnh triển khai hiều quả chương trình dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP), cung cấp dich vụ tự xét nghiệm thông qua trang web: https//tuxetnghiem.vn…Đẩy mạnh hoạt động truyền thông, đa dạng hóa hình thức, chú trọng truyền thông cho đối tượng đích, nhờ đó, giúp cho khách hàng nhóm nguy cơ cao tiếp cận dịch vụ thuận tiện hơn, dễ dàng hơn, thân thiện hơn.
Để tiến tới chấm dứt dịch AIDS vào năm 2030, đòi hỏi cần có sự vào cuộc mạnh mẽ hơn nữa của các Cấp ủy, chính quyền, MTTQ, các ban, ngành quan tâm triển khai các nhiệm vụ, giải pháp thực hiện Chỉ thị số 07-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tăng cường lãnh đạo công tác phòng, chống HIV/AIDS; tiến tới chấm dứt dịch bệnh HIV/AIDS tại Việt Nam trước năm 2030. Tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng công tác thông tin, truyền thông, giáo dục về phòng, chống HIV/AIDS nhằm tác động hiệu quả tới mọi đối tượng, cộng đồng dân cư, từng gia đình, từng người dân, nhất là thanh, thiếu niên và nhóm người có nguy cơ cao lây nhiễm HIV. Đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền chống kỳ thị, phân biệt đối xử liên quan đến HIV/AIDS. Đồng thời mỗi người dân hãy chủ động tham gia các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS. Người có hành vi nguy cơ cao nên xét nghiệm HIV định kỳ 6 tháng một lần. Mỗi hành động nhỏ hôm nay chính là một bước tiến lớn hướng tới tương lai không còn HIV/AIDS.
T-T
