Điều trị dự phòng sau phơi nhiễm (viết tắt PEP). Từ "dự phòng" có nghĩa là ngăn ngừa hoặc kiểm soát sự lây lan của nhiễm trùng hoặc bệnh tật. PEP đề cập đến việc sử dụng thuốc điều trị HIV (thuốc ARV) để ngăn ngừa nhiễm HIV trong vòng 72 giờ (3 ngày) sau khi có khả năng phơi nhiễm.
Khi nhắc đến HIV/AIDS có lẽ ai cũng biết, tuy nhiên khi nhắc đến PEP điều đáng quan ngại là không phải ai cũng biết, hoặc một số người biết nhưng chưa đầy đủ. Trong thời gian qua, một số khách hàng tìm đến xin điều trị PEP, khi chúng tôi khai thác thông tin, họ có nguy cơ phơi nhiễm HIV, tuy nhiên khi tìm đến PEP thường thời gian đã quá muộn (quá 72 giờ sau khi bị phơi nhiễm) .
Vậy thế nào là phơi nhiễm HIV?
Theo định nghĩa của Bộ Y tế, phơi nhiễm HIV là việc niêm mạc hoặc da của người chưa nhiễm HIV tiếp xúc với máu, mô, dịch cơ thể của người khác, từ đó làm cho nguy cơ lây nhiễm HIV tăng lên.
PEP thường được sử dụng trong các tình huống sau:
- Phơi nhiễm với máu hoặc dịch cơ thể khi thực hành nghề nghiệp: cán bộ y tế bị bơm kim tiêm dính máu đâm vào tay khi làm thủ thuật, tiếp xúc trực tiếp với máu khi cấp cứu; công an trấn áp tội phạm tiếp xúc với máu của tội phạm v.v…
- Khi quan hệ tình dục không an toàn (ví dụ: bạn đã bị rách bao cao su với bạn tình không rõ tình trạng nhiễm HIV hoặc quan hệ với bạn tình nhiễm HIV mà không biết tải lượng vi rút hoặc tải lượng vi rút không bị ức chế).
- Khi tiêm chích ma túy: dùng chung hoặc các thiết bị khác được sử dụng để tiêm chích ma túy.
- Khi bị tấn công tình dục (hãm, hiếp, cưỡng dâm v.v…).
- Bị đâm bởi người khác khi sử dụng ống tiêm chứa máu hoặc không may dẫm phải bơm kim tiêm còn dính máu vứt ở ngoài đường, bụi cây…
Trên thực tế, không phải trường hợp nào những người bị phơi nhiễm HIV cũng đồng nghĩa với việc sẽ bị nhiễm HIV. Điều này sẽ phụ thuộc vào từng hành vi cụ thể và mức độ nguy cơ của hành vi đó. Khi gặp trường hợp rủi ro, việc xử trí sau phơi nhiễm là rất quan trọng, có ý nghĩa đặc biệt, giúp cho bạn và người thân hạn chế được nguy cơ lây nhiễm HIV.
Điều quan trọng là nếu không may bị phơi nhiễm HIV, bạn cần đến ngay cơ sở y tế càng sớm càn tốt để được tư vấn và điều trị phơi nhiễm kịp thời.
PEP chỉ nên được sử dụng trong các trường hợp khẩn cấp và không dành cho những người có nguy cơ phơi nhiễm HIV thường xuyên. PEP không nhằm mục đích thay thế việc sử dụng thường xuyên các biện pháp phòng ngừa HIV khác, chẳng hạn như sử dụng bao cao su thường xuyên và đúng cách khi quan hệ tình dục hoặc dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP).
Khi nào nên bắt đầu PEP?
PEP phải được bắt đầu điều trị trong vòng 72 giờ (3 ngày) sau khi có nguy cơ phơi nhiễm HIV. Bắt đầu PEP càng sớm sau khi có nguy cơ phơi nhiễm HIV thì càng tốt. Mỗi giờ đều quý giá. PEP rất có thể sẽ không ngăn ngừa nhiễm HIV nếu điều trị muộn hơn 72 giờ sau khi phơi nhiễm. Nếu bạn được kê đơn PEP, bạn sẽ cần uống thuốc điều trị HIV hàng ngày trong 28 ngày.
PEP có hiệu quả như thế nào?
PEP có hiệu quả trong việc ngăn ngừa lây nhiễm HIV khi được sử dụng đúng cách, nhưng cũng không phải đạt hiệu quả 100%. Trong khi thực hiện PEP, điều quan trọng là phải sử dụng các phương pháp phòng ngừa HIV khác, chẳng hạn như sử dụng bao cao su đúng cách, mỗi khi bạn quan hệ tình dục; sử dụng kim tiêm sạch khi tiêm chích ma túy và không sử dụng chung.
PEP có gây ra tác dụng phụ không?
Thuốc điều trị HIV dùng trong PEP có thể gây ra tác dụng phụ ở một số người. Các tác dụng phụ thường gặp thường nhẹ, có thể bao gồm tiêu chảy, buồn nôn, mệt mỏi và đau đầu, có thể được điều trị hoặc tự khỏi.
Trước khi dùng PEP, hãy nhớ tham khảo ý kiến bác sĩ về bất kỳ tác dụng phụ tiềm ẩn nào do thuốc PEP gây ra. Nếu bạn đang dùng PEP, hãy nói chuyện với bác sĩ nếu bạn gặp bất kỳ tác dụng phụ nào làm bạn khó chịu hoặc không thuyên giảm.
Có cần thiết xét nghiệm HIV sau khi dùng PEP không?
Bạn cần đến gặp bác sĩ để xét nghiệm lại sau khi kết thúc điều trị PEP. Bạn sẽ được xét nghiệm HIV lần nữa sau 4-6 tuần kể từ lần phơi nhiễm đầu tiên với HIV, và sau đó xét nghiệm lại 3 tháng sau đó. Tùy thuộc vào tình trạng của bạn, bác sĩ có thể đề nghị xét nghiệm HIV lần nữa sau 6 tháng.
Việc xét nghiệm theo dõi này thực sự quan trọng để đảm bảo PEP có hiệu quả. Trong thời gian chờ đợi, hãy tiếp tục bảo vệ bản thân và người khác khỏi HIV bằng cách sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục và không dùng chung bơm kim tiêm hoặc dụng cụ y tế khác...
T-T
