Mọi người đều biết sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng hoàn hảo, dễ tiêu hoá và hấp thu đối với trẻ nhỏ. Sữa mẹ sẽ giúp trẻ tăng trưởng và phát triển hài hoà, phòng chống thiếu ding dưỡng, thừa cân béo phì cho trẻ và các nguy cơ bệnh tật khi trưởng thành. Nếu được bú sữa mẹ trẻ sẽ được bảo vệ chống nhiễm khuẩn, giúp cải thiện tâm lý cho bà mẹ và trẻ nhỏ. Ngoài ra cho con bú sữa mẹ còn là biện pháp để bảo vệ sức khoẻ cho bà mẹ và mang lại lợi ích về kinh tế cho gia đình và cho xã hội.
* Nên cần cho trẻ bú sớm
- Cho trẻ da kề da với mẹ ngay sau khi trẻ được sinh ra bởi việc này sẽ giúp giữ ấm cho trẻ và giúp trẻ dễ thở, giúp trẻ có thể ngậm bắt vú dễ dàng và giúp mẹ con thấy gần gũi nhau hơn .
- Cho trẻ bú sớm 1 giờ đầu sau khi sinh . Việc bú sớm giúp trẻ tập bú mẹ khi vú mẹ còn mềm và giúp cho co hồi tử cung mẹ, giúp mẹ giảm mất máu sau sinh.
- Cho trẻ bú sữa non vì sữa non là sữa có màu vàng và đặc rất tốt cho sức khoẻ của trẻ. Sữa non giúp trẻ phòng ngừa nhiều bệnh và đào thải phân su để trẻ bớt bị bệnh vàng da sau sinh.
- Cho trẻ bú thường xuyên sẽ giúp mẹ nhanh “xuống sữa” và sản xuất nhiều sữa hơn.
- Không nên cho trẻ uống nước hoặc các dung dịch khác trong những ngày đầu sau sinh. Việc làm này không cần thiết và gây nguy hiểm cho trẻ sơ sinh.
*Nên cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu
- Sữa mẹ cung cấp đầy đủ thức ăn và nước uống mà trẻ cần trong 6 tháng đầu đời.
- Không cho trẻ ăn, uống gì khác , kể cả nước trắng trong 6 tháng đầu.
- Ngay sau khi trời nóng, sữa mẹ cũng đủ cho trẻ giải khát.
- Việc cho trẻ ăn, uống ngoài sữa mẹ sẽ làm giảm việc bú mẹ của trẻ và sẽ làm tiết sữa.
- Nước trắng và các loại dung dịch, thức ăn khác có thể làm trẻ bị bệnh .
Tuy nhiên, nếu trẻ bị bệnh, bà mẹ vẫn có thể cho con uống thuốc nếu được cán bộ y tế chỉ định
* Cần cho trẻ bú mẹ theo nhu cầu cả ngày lẫn đêm để tăng cường khả năng tạo sữa của mẹ.
- Cho trẻ bú theo nhu cầu, cả ngày lẫn đêm. Bà mẹ nên cho con bú từ 8-12 lần trong 24 giờ, cách nhau từ 1 đến 3 tiếng. Trẻ càng bú nhiều và được ngậm bắt vú đúng thì mẹ càng tiết nhiều sữa .
- Trẻ khóc là dấu hiệu muộn của đói bụng. Bà mẹ cần học để phát hiện dấu hiệu sớm cho thấy trẻ muốn bú mẹ là: Ngọ ngoạy không nằm yên, mở miệng và quay đầu sang 2 bên, đưa lưỡi ra vào, mút tay hoặc nắm tay.
- Để trẻ bú hết một bên vú rồi mới chuyển sang bên kia. Nếu cho trẻ bú đổi bên liên tục thì sẽ không được bú”sữa cuối bữa” là sữa giàu chất dinh dưỡng.”Sữa đầu bữa” chứa nhiều nước và giúp trẻ giải khát. “Sữa cuối”chứa nhiều chất béo giúp cho trẻ no lâu và tăng cân.
- Nếu trẻ bị bệnh hoặc buồn ngủ, đánh thức trẻ dậy để cho trẻ ngậm vú mẹ thường xuyên.
- Cần nhận biết các trường hợp bà mẹ không đủ sữa để tìm hiểu nguyên nhân giúp bà mẹ có thể tiếp tục nuôi con bằng sữa mẹ hoặc xác định các tình huống cần có can thiệp khác để có thể duy trì được sự tăng trưởng của trẻ.
*Những dấu hiệu giúp bà mẹ nhận biết là trẻ không được bú đủ
Các dấu hiệu chắc chắn: Trẻ đi tiểu ít (dưới 6 lần)và nước tiểu cô đặc, nặng mùi và có màu vàng và trẻ tăng cân kém: Dưới 500g/tháng
Các dấu hiệu không chắc chắn: (có thể có nguyên nhân khác cần xác định rõ) Trẻ không thoả mãn sau mỗi bữa bú; Trẻ khóc thường xuyên; Các bữa bú quá gần nhau; Bữa bú có thể kéo dài; Trẻ không chịu bú mẹ; Trẻ đi ngoài phân rắn hoặc xanh, đôi khi đi ngoài ít phân; Khi mẹ vắt sữa không thấy sữa chảy ra; Hai bầu vú bà mẹ không to lên trong khi có thai; Sữa không “về”sau khi sinh
* Tư thế cho bú đúng
- Tư thế bú đúng sẽ giúp trẻ ngậm vú tốt và giúp bà mẹ tiết nhiều sữa cho con.
- Bốn điểm then chốt của tư thế trẻ gồm: thẳng, đối diện vú mẹ, gần và được nâng đỡ.
- Thân người trẻ thẳng, không gập người hoặc vẹo,đầu hơi ngả ra sau.
- Thân người trẻ đối diện với vú mẹ chứ không đặt trẻ nằm thẳng trên ngực hay bụng mẹ, trẻ phải nhìn được mặt mẹ.
-Trẻ phải được bế gần vào người của mẹ.
- Mẹ phải đỡ toàn bộ cơ thể trẻ, không chỉ đỡ cổ và vai,và đỡ bằng cả bàn tay và cẳng tay.
* Các tư thế bế trẻ khác nhau:
- Bế ẵm (là tư thế phổ biến nhất).
- Bế bằng cánh tay đối diện (tốt cho những trẻ quá bé).
- Tư thế nằm bên cạnh (giúp mẹ được nghỉ khi cho trẻ bú ban đêm).
- Tư thế bế dưới cánh tay (dùng sau khi mẹ mổ đẻ, khi núm vú của mẹ bị đau hoặc khi mẹ cho trẻ sinh đôi hoặc trẻ quá bé).
* Cách ngậm bắt vú đúng
- Ngậm bắt vú tốt giúp trẻ bú mút tốt và giúp mẹ có thể tiết được nhiều sữa hơn.
- Ngậm bắt vú tốt giúp đề phòng viêm ,nứt núm vú.
- Bú mẹ đúng thì không đau. Nếu mẹ đau khi cho con bú thì cần tìm sự giúp đỡ để cải thiện cách ngậm bắt vú.
- Có 4 điểm then chốt về ngậm bắt vú:
+ Miệng trẻ mở rộng
+ Nhìn thấy quầng vú phía trên miệng trẻ nhiều hơn ở phía dưới
+ Môi dưới của trẻ hướng ra phía ngoài.
+ Cằm trẻ tì sát vào vú mẹ
- Các dấu diệu của bú có hiệu quả bao gồm:
+ Trẻ bú chậm và sâu,thỉnh thoảng dừng lại .
+ Mẹ có thể nghe thấy tiếng nuốt của trẻ sau một hoặc hai lần mút.
+ Động tác bú mút của trẻ làm mẹ thoải mái và không đau.
+ Khi trẻ bú mẹ no,trẻ tự nhả vú và mẹ có thể thấy trẻ hài lòng và thư thái.
+ Vú mềm sau bữa bú
Bú hiệu quả giúp bà mẹ sản xuất nhiều sữa và đáp ứng đủ nhu cầu cho trẻ. Sau khi trẻ nhả vú mẹ bên này ra thì chuyển trẻ sang bên kia. Việc này để đảm bảo trẻ kích thích việc sản xuất sữa của cả hai vú và để trẻ có thể bú được nguồn sữa cuối giàu chất dinh dưỡng và làm no trẻ.
*Một số khó khăn khi nuôi con bằng sữa mẹ:
- Cương tức vú: thường xảy ra ở cả 2 vú. Bị sưng, nhạy cảm, nóng, hơi đỏ, đau, da cưng bóng và núm vú phẳng, khó chạm tới.Thường xảy ra vào ngày thứ 3 đến thứ 5 sau sinh.
- Đau nhức hay nứt núm vú: Thường đau vú và núm vú, nứt ở đầu núm vú hoặc xung quanh chân núm vú. Đôi khi có thể có chảy máu và bị nhiễm khuẩn.
- Tắc tuyến sữa và viêm vú: Tắc tuyến sữa có triệu chứng sưng, nhạy cảm, da đỏ từng mảng, toàn thân bình thường, không sốt. Còn Viêm vú có triệu chứng sưng cứng, rất đau, đỏ ở một vùng, toàn than không khỏe, sốt, đôi khi trẻ từ chối bú vì sữa có vị mặn.
- Không đủ sữa cho trẻ: Trẻ không tăng cân đường cong tăng trưởng ở trẻ dưới 6 tháng nằm ngang hoặc đi xuống. Đối với trẻ từ 4 ngày đến 6 tuần ít nhất đi tiểu 6 lần và đi ngoài 3- 4 lần một ngày.
Bs Thái Thị Hoa Mai (Khoa Dinh dưỡng)
