Truyền thông thay đổi hành vi – Từ nhận thức đến hành động thực tiễn

Trong nhiều năm qua, HIV/AIDS vẫn là một trong những thách thức lớn đối với sức khỏe cộng đồng. Mặc dù y học đã đạt được nhiều tiến bộ trong điều trị và dự phòng, song công tác phòng, chống HIV/AIDS chỉ thực sự hiệu quả khi đi kèm với truyền thông đúng, đủ và kịp thời. Thực tế cho thấy, truyền thông đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi và giảm kỳ thị, phân biệt đối xử liên quan đến HIV/AIDS.
Thông qua các hình thức như báo chí, truyền hình, mạng xã hội, truyền thông trực tiếp tại cộng đồng, thông tin chính xác về HIV/AIDS được lan tỏa rộng rãi, góp phần làm giảm những tin đồn sai lệch và quan niệm lỗi thời về HIV/AIDS. Hoạt động truyền thông phòng chống HIV mang tính đặc thù cao, thường để đạt được hiệu quả hoạt động truyền thông phải nhắm đến đối tượng đích, trực tiếp gặp gỡ tuyên truyền cho các đối tượng nghiện chất ma tuý (NCMT), người bán dâm, tiếp viên nhà hàng, người nhiễm HIV, gia đình người nhiễm HIV, nam quan hệ tình dục đồng giới MSM…Trong năm 2025 Trung tâm KSBT  đã tổ chức hơn 40 cuộc truyền thông trực tiếp hướng đến đối tượng đích nhằm nâng cao nhận thức và ý thức trách nhiệm trong việc phòng ngừa cho bản thân, gia đình và cộng đồng.
Không chỉ dừng lại ở việc cung cấp kiến thức, truyền thông phòng, chống HIV/AIDS còn hướng đến thay đổi hành vi nguy cơ. Các thông điệp về quan hệ tình dục an toàn, sử dụng bao cao su, không dùng chung bơm kim tiêm, xét nghiệm HIV định kỳ hay điều trị ARV sớm đã giúp nhiều người thay đổi lối sống, giảm nguy cơ lây nhiễm.
Hoạt động truyền thông trong công tác phòng, chống HIV/AIDS đã giúp người dân nâng cao nhận thức, thay đổi thái độ về nguy cơ, sự lan truyền của HIV, để có các biện pháp phòng chống HIV/AIDS và duy trì các hành vi an toàn. Qua nghiên cứu về kiến thức, thái độ thực hành của người dân ở độ tuổi 15-49 tuổi về phòng chống HIV/AIDS trên địa bàn tỉnh thời gian gần đây cho thấy: gần 60% người dân hiểu biết đúng và đầy đủ về HIV; 
Trong bối cảnh công nghệ số phát triển mạnh mẽ, công tác truyền thông phòng, chống HIV/AIDS không chỉ dừng lại các hoạt động truyền thống, Trung tâm KSBT còn chủ động đổi mới nội dung, hình thức và cách tiếp cận, phù hợp với từng nhóm đối tượng, từng địa bàn. Tuy nhiên, dù đổi mới cách tiếp cận, truyền thông vẫn phải đảm bảo tính chính xác, khoa học và mang giá trị giáo dục lâu dài.
Phòng, chống HIV/AIDS là cuộc chiến lâu dài, không thể “đánh nhanh thắng nhanh”. Vì vậy, truyền thông không nên làm theo phong trào mà cần được duy trì liên tục, có chiều sâu và gắn liền với thực tiễn đời sống.
Mục tiêu của truyền thông là thay đổi hành vi có hại thành hành vi có lợi cho sức khỏe. Tuy nhiên, để đối tượng thay đổi hành vi thì việc đầu tiên là phải cung cấp kiến thức cho họ thường xuyên và liên tục, từ đó họ có thái độ tích cực, dần dẫn thay đổi hành vi. Để đối tượng nguy cơ thay đổi hành vi cần có sự khuyến khích hành vi an toàn; Giảm kỳ thị và phân biệt đối xử, tạo điều kiện thuận lợi cho họ tiếp cận dịch vụ y tế và hỗ trợ xã hội. Cụ thể bên cạnh hoạt động truyền thông, các hoạt động  cấp phát vật tư can thiệp như bao cao su, bơm kim tiêm và chất bôi trơn miễn phí cho các đối tượng nguy cơ cao. Trong năm 2025 Nghệ An đã cấp phát 143.388 bơm kim tiêm sạch cho người NCMT, 6.246 bao cao su, hơn 18.000 chất bôi trơn cho khách hàng là MSM, đồng thời giới thiệu dịch vụ PrEP, cung cấp test HIV bằng dịch miệng qua trang web tuxetnghiem.vn. ..giúp đối tượng có lựa chọn dịch vụ phù hợp với bản thân.
Truyền thông thay đổi hành vi trong phòng, chống HIV/AIDS là một chiến lược truyền thông nhằm tác động đến nhận thức, thái độ và hành vi của cá nhân và cộng đồng, giúp họ hiểu đúng, chủ động phòng ngừa, ứng phó hiệu quả với HIV/AIDS.
Một trong những yếu tố quan trọng trong truyền thông đó là mô hình tiếp cận cộng đồng qua đồng đẳng viên, đây là một trong những kênh hiệu quả giúp đưa thông điệp phòng, chống HIV/AIDS đến những nhóm khó tiếp cận nhất như MSM, người nghiện chích ma túy, phụ nữ mại dâm, chuyển giới… Đồng đẳng viên chính là những người trong cộng đồng, có trải nghiệm tương tự, nên dễ tạo sự tin cậy và chia sẻ. Họ góp phần đưa người có nguy cơ đi xét nghiệm, tiếp cận PrEP và điều trị ARV khi cần thiết.
Truyền thông thay đổi hành vi đã và đang là một trong những công cụ hiệu quả nhất trong cuộc chiến chống HIV/AIDS. Nhờ sự linh hoạt trong cách tiếp cận, phù hợp với từng đối tượng và địa phương, truyền thông không chỉ nâng cao nhận thức mà còn làm thay đổi hành vi nguy cơ, góp phần ngăn ngừa lây nhiễm HIV/AIDS trong cộng đồng. Hiệu quả của công tác truyền thông khi được triển khai bài bản, đồng bộ và bền vững sẽ góp phần đạt được mục tiêu chấm dứt dịch AIDS vào năm 2030.
                                                                                                                               T-T