Bổ sung vitamin A liều cao là biện pháp quan trọng giúp phòng chống thiếu vi chất và suy dinh dưỡng ở trẻ em. Một liều vitamin A dự phòng có tác dụng bảo vệ trẻ trong khoảng 4–6 tháng. Vì vậy, hằng năm ngành y tế tổ chức hai đợt uống vitamin A cho trẻ từ 6–59 tháng tuổi, đồng thời cấp phát thường xuyên cho trẻ mắc các bệnh có nguy cơ thiếu vitamin A.
1. Vai trò của Vitamin A.
Vitamin A cần thiết cho chức năng nhìn, phát triển cơ thể, bảo vệ toàn vẹn của biểu mô và sự phân bào, miễn dịch:
- Vai trò tăng trưởng: vitamin A có vai trò trong quá trình tăng trưởng, giúp cho trẻ phát triển bình thường.
- Chức năng thị giác: vitamin A tham gia vào chức năng nhìn của mắt. Dấu hiệu sớm của thiếu vitamin A là khả năng nhìn của mắt trong điều kiện ánh sáng yếu giảm, còn được gọi là “Quáng gà”.
- Bảo vệ biểu mô: vitamin A cần thiết cho sự bảo vệ toàn vẹn của biểu mô như giác mạc mắt, các tổ chức biểu mô dưới da, khí quản, các tuyến nước bọt, ruột non, tinh hoàn,... Vì vậy khi thiếu vitamin A sẽ xuất hiện khô da, sừng hóa, và các tổn thương ở mắt được gọi là “Khô mắt”.
- Miễn dịch cơ thể: vitamin A tham gia vào quá trình đáp ứng miễn dịch cơ thể, làm tăng khả năng đề kháng của cơ thể đối với bệnh tật.
2. Đối tượng:
Trẻ em từ 6-đến dưới 60 tháng tuổi và các đối tượng có nguy cơ cao thiếu vitamin A ( sởi suy dinh dưỡng cấp tính nặng, viêm đường hô hấp cấp tính, tiêu chảy kéo dài).
Thời điểm uống:
Uống theo chiến dịch, mỗi năm hai đợt. Đợt 1 vào tháng 6 (tổ chức vào dịp Ngày Vi chất dinh dưỡng) và đợt 2 vào tháng 12 (thường kết hợp với ngày tiêm chủng).
3. Liều dùng
3.1. Liều bổ sung vitamin A trong chiến dịch.
Hiện nay có 2 loại viên nang vitamin A: loại viên nang màu xanh có hàm lượng 100.000 đơn vị quốc tế (IU) và loại viên nang màu đỏ có hàm lượng 200.000IU. Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) năm 2011 về bổ sung Vitamin A cho đối tượng trẻ em từ 6 tháng đến dưới 60 tháng tuổi như sau:
- Trẻ từ 6 tháng đến dưới 12 tháng tuổi: Uống 1 viên 100.000 IU/lần, liều duy nhất, uống 4-6 tháng/lần.
- Trẻ từ 12 tháng đến dưới 60 tháng tuổi: Uống 1 viên 200.000 IU/lần, uống 4-6 tháng/lần.
3.2. Liều bổ sung vitamin A cho đối tượng có nguy cơ cao thiếu vitamin A
- Trẻ em và người mắc bệnh sởi bổ sung vitamin A theo Quyết định 1019/QĐ-BYT ngày 26/03/2025 của Bộ Y tế về việc ban hành tài liệu hướng dẫn chẩn đoán và điều trị bệnh sởi. Nếu trẻ đã được uống vitamin A theo chiến dịch trong vòng 1 tháng trước thì liều đó được tính là liều đầu tiên của bổ sung vitamin A cho trẻ mắc bệnh sởi theo Hướng dẫn trên.
-Trẻ từ 0 đến dưới 72 tháng tuổi suy dinh dưỡng cấp tính nặng được bổ sung vitamin A theo Quyết định số 4487/QĐ-BYT ngày 18/8/2016 của Bộ Y tế Ban hành Hướng dẫn chẩn đoán về điều trị bệnh suy dinh dưỡng cấp tính ở trẻ em từ 0 đến 72 tháng tuổi. Nếu trẻ đã được uống vitamin A theo chiến dịch trong vòng 1 tháng trước thì liều đó là liều đầu tiên của bổ sung vitamin A cho trẻ suy dinh dưỡng cấp tính nặng theo hướng dẫn trên.
- Trẻ từ 6 đến dưới 60 tháng tuổi mắc tiêu chảy kéo dài hoặc viêm đường hô hấp cấp tính (được chẩn đoán tại cơ sở y tế) được bổ sung thêm 1 liều vitamin A theo độ tuổi, đảm bảo liều sau phải cách liều bổ sung gần nhất tối thiểu là 1 tháng và không quá 2 liều trong vòng 4 - 6 tháng.
4. Chống chỉ định:
- Trẻ đang đau bụng, sốt cao (>38,50C).
- Đang bị các bệnh mạn tính như: tâm thần, suy thận, tim, gan, hen phế quản. Những trường hợp này sau khi điều trị ổn định bệnh sẽ cần tư vấn của các bác sỹ nên được uống hay không.
- Có tiền sử dị ứng với các thành phần của thuốc.
- Phụ nữ có thai.
5. Cách cho trẻ uống vitamin A
- Đối với trẻ dưới 2 tuổi: giữ viên nang bằng ngón trỏ và ngón cái, dùng kéo cắt đầu núm của viên nang rồi bóp dịch vitamin A vào miệng trẻ. Xong cho trẻ uống một thìa nước tráng miệng.
- Đối với trẻ từ 2 tuổi trở lên: cho trẻ nhai hoặc nuốt viên nang, rồi cho uống nước.
6. Một số lưu ý khi cho trẻ uống vitamin A
- Trường hợp uống 1/2 viên: đối với trẻ từ 6 tháng đến dưới 12 tháng tuổi, nếu tại điểm uống hết viên nang vitamin A loại 100.000 IU, phải dùng viên nang 200.000 IU thì cho trẻ uống một nửa viên, tương đương 3-4 giọt, tùy theo vị trí cắt viên nang vitamin A (nếu cắt sát đầu núm thì một viên nang 200.000 IU bóp ra được khoảng 8 giọt, nếu cắt ở giữa đầu núm được khoảng 6 giọt). Cần sắp xếp cho 2 trẻ uống chung 1 viên.
- Trẻ không nuốt viên nang vitamin A: nếu trẻ khóc, nhổ viên nang vitaminA hoặc lượng dịch vitaminA đã được cho uống ra, nhân viên y tế có thể cho trẻ uống bù theo lượng vitaminA ước tính tương đương lượng vitaminA trẻ đã nhổ ra.
- Đảm bảo vệ sinh: người cho trẻ uống vitamin A cần đảm bảo vệ sinh khi cho trẻ uống, cần đeo găng tay y tế khi cầm viên vitamin A chuẩn bị và cho trẻ uống. Khay đựng vitamin A, kéo dùng để cắt viên vitamin A cần được khử trùng sạch sẽ. Người cho trẻ uống vitamin A hạn chế tối đa chạm tay cầm viên nang vitamin A vào trẻ.
- Uống nước sau khi uống vitamin A: cần đảm bảo vệ sinh thìa, cốc khi cho trẻ uống nước tráng miệng để tránh các bệnh lây nhiễm qua đường tiêu hóa (tốt nhất nên sử dụng cốc uống nước và thìa dùng một lần). Nếu nơi nào không có điều kiện đảm bảo vệ sinh (rửa, tráng nước sôi) thì không nhất thiết phải cho trẻ uống nước tráng miệng.
- Cần ghi chép đầy đủ số lượng trẻ uống vitamin A, số trẻ chống chỉ định của từng thôn/bản/ấp/tổ dân phố. Số trẻ vắng mặt hoặc chống chỉ định tạm thời có thể cho uống sau vào ngày uống vét của địa phương.
(Hãy đưa trẻ trong độ tuổi từ 6 - dưới 60 tháng tuổi đi uống bổ sung Vitamin A liều cao mỗi năm 2 lần, theo hướng dẫn của Trạm y tế trong toàn tỉnh)
